Co to jest endometrium? Poznaj macicę i cykl

Endometrium – co to jest?

Endometrium to wyjątkowa błona śluzowa, która wyścieła wnętrze jamy macicy. Stanowi ona kluczowy element kobiecego układu rozrodczego, odgrywając fundamentalną rolę w procesie ciąży i regulacji cyklu miesiączkowego. Składa się z dwóch głównych warstw: warstwy podstawnej, która jest stała i regeneruje się, oraz warstwy czynnościowej, która ulega cyklicznym zmianom pod wpływem hormonów, przede wszystkim estrogenów i progesteronu. Ta dynamiczna tkanka jest niezwykle wrażliwa na zmiany hormonalne, co jest podstawą prawidłowego funkcjonowania układu rozrodczego kobiety.

Rola endometrium w cyklu miesiączkowym

Rola endometrium w cyklu miesiączkowym jest nie do przecenienia. Pod wpływem rosnącego poziomu estrogenów w pierwszej fazie cyklu, zwanej fazą folikularną, endometrium zaczyna się rozrastać i pogrubiać, przygotowując się na potencjalne przyjęcie zapłodnionej komórki jajowej. Po owulacji, gdy poziom progesteronu wzrasta, endometrium dojrzewa, staje się bardziej ukrwione i bogatsze w składniki odżywcze, tworząc idealne środowisko dla zagnieżdżenia zarodka. Jeśli do zapłodnienia nie dojdzie, poziomy hormonów spadają, co prowadzi do złuszczenia się warstwy czynnościowej endometrium. Ten proces jest fizjologicznym zjawiskiem, które objawia się jako miesiączka, oczyszczając macicę i przygotowując ją na kolejny cykl.

Grubość endometrium a wiek i fazy cyklu

Grubość endometrium jest parametrem dynamicznym, który zmienia się w zależności od wielu czynników, w tym wieku kobiety i fazy cyklu miesiączkowego. U młodych dziewcząt, tuż po pierwszej miesiączce, endometrium jest zazwyczaj cienkie, mierząc od 0,3 do 0,5 mm. W okresie dojrzałości płciowej, w trakcie fazy proliferacyjnej, przed owulacją, jego grubość może wynosić od 5-7 mm do nawet 11 mm. W szczytowym momencie, w trakcie owulacji, osiąga 12-13 mm. Po owulacji, w fazie lutealnej, endometrium utrzymuje grubość około 10-12 mm, a u kobiet obficie miesiączkujących może sięgać nawet 18-20 mm. Bezpośrednio przed miesiączką, kiedy dochodzi do złuszczania, jego grubość spada do 1-4 mm. Po zapłodnieniu, tworzy się tzw. doczesna ciążowa, a grubość endometrium może przekraczać 10 mm, co jest korzystne dla rozwoju zarodka i zwiększa szansę na urodzenie zdrowego dziecka. Wczesna ciąża wymaga, aby endometrium miało co najmniej 7 mm, a w 5. tygodniu ciąży powinno mierzyć 8-11 mm. Po menopauzie, gdy produkcja hormonów płciowych spada, endometrium zazwyczaj ścieńcza się do poniżej 3 mm, choć przy hormonalnej terapii zastępczej (HTM) może wynosić do 8 mm.

Diagnostyka i badania endometrium

Diagnostyka stanu endometrium odgrywa kluczową rolę w ocenie zdrowia reprodukcyjnego kobiety i wykrywaniu potencjalnych problemów. Istnieje kilka metod badawczych, które pozwalają na dokładną ocenę tej tkanki.

USG transwaginalne – ocena endometrium

USG transwaginalne jest podstawowym i najczęściej stosowanym badaniem do oceny endometrium. Dzięki zastosowaniu sondy dopochwowej, obraz macicy i jej błony śluzowej jest bardzo precyzyjny. Lekarz może ocenić grubość endometrium, jego strukturę (czy jest jednorodna, czy występują nieprawidłowości), obecność ewentualnych zmian ogniskowych, takich jak polipy czy mięśniaki. Jest to badanie nieinwazyjne, bezbolesne i dostępne, pozwalające na wstępną diagnozę i zaplanowanie dalszych kroków, jeśli pojawią się jakiekolwiek wątpliwości co do stanu endometrium. Szczególnie ważne jest wykonanie USG w odpowiedniej fazie cyklu, aby prawidłowo zinterpretować grubość endometrium.

Histeroskopia – szczegółowa ocena i biopsja

Gdy USG transwaginalne wskazuje na nieprawidłowości, takie jak niejednorodna struktura endometrium lub podejrzenie zmian patologicznych, często konieczne jest wykonanie histeroskopii. Jest to procedura endoskopowa, podczas której przez szyjkę macicy wprowadzany jest cienki, wziernikowy przyrząd z kamerą (histeroskop). Pozwala to na bezpośrednią, wizualną ocenę całej jamy macicy i powierzchni endometrium. Histeroskopia umożliwia nie tylko szczegółową diagnozę, ale także biopsję, czyli pobranie niewielkiego fragmentu tkanki endometrium do dalszych badań histopatologicznych. Pozwala to na dokładne określenie charakteru zmian, wykluczenie lub potwierdzenie obecności komórek nowotworowych, stanów zapalnych czy innych schorzeń.

Choroby związane z endometrium

Nieprawidłowości w obrębie endometrium mogą prowadzić do szeregu schorzeń, które wpływają na zdrowie i płodność kobiety. Zrozumienie przyczyn, objawów i metod leczenia tych chorób jest kluczowe dla profilaktyki i właściwej opieki medycznej.

Endometrioza – co to takiego?

Endometrioza to choroba charakteryzująca się obecnością tkanki podobnej do endometrium poza jamą macicy. Komórki te, które normalnie wyściełają macicę, mogą pojawiać się na jajnikach, jajowodach, w obrębie otrzewnej, a nawet w dalszych partiach ciała. Podobnie jak endometrium w macicy, te ektopowe ogniska reagują na zmiany hormonalne w cyklu miesiączkowym – krwawią i powodują stan zapalny, ból oraz tworzenie się zrostów. Objawy endometriozy mogą być bardzo zróżnicowane i obejmować bolesne miesiączki, ból podczas stosunku, problemy z płodnością, a także objawy ze strony układu pokarmowego czy moczowego.

Przerost endometrium – przyczyny i objawy

Przerost endometrium, znany również jako hiperplazja endometrium, jest stanem, w którym błona śluzowa macicy nadmiernie grubieje. Najczęściej jest to spowodowane przewlekłym brakiem równowagi hormonalnej, zazwyczaj nadmiarem estrogenów przy niedostatecznej ilości progesteronu. Do czynników ryzyka zalicza się m.in. otyłość, zespół policystycznych jajników (PCOS), brak owulacji, terapię hormonalną bez odpowiedniego zabezpieczenia progestagenem oraz wiek (częściej występuje po 40. roku życia). Objawem przerostu endometrium są zazwyczaj nieprawidłowe krwawienia z macicy, takie jak krwawienia międzymiesiączkowe, obfite i długotrwałe miesiączki, a także krwawienia po menopauzie.

Rak endometrium – czynniki ryzyka

Rak endometrium jest jednym z najczęściej występujących nowotworów ginekologicznych u kobiet. Rozwija się w błonie śluzowej macicy. Do głównych czynników ryzyka rozwoju tego nowotworu zalicza się długotrwałą ekspozycję na estrogeny bez działania progesteronu, co może być związane z brakiem ciąż, wczesnym początkiem miesiączkowania, późną menopauzą, terapią hormonalną estrogenami, a także otyłością, cukrzycą i nadciśnieniem tętniczym. Objawy raka endometrium często obejmują nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych, zwłaszcza po menopauzie lub między miesiączkami, a także bóle w podbrzuszu czy wyczuwalny ucisk w miednicy.

Polipy i zapalenie endometrium

Oprócz wymienionych wyżej schorzeń, endometrium może być dotknięte również innymi problemami, takimi jak polipy i stan zapalny (endometritis). Polipy endometrialne to łagodne rozrosty błony śluzowej, które mogą być przyczyną nieprawidłowych krwawień. Stan zapalny endometrium, często spowodowany infekcjami bakteryjnymi, może prowadzić do bólu w podbrzuszu, gorączki i nieprawidłowych upławów, a w dłuższej perspektywie może wpływać na płodność i zwiększać ryzyko powikłań ciążowych.